Akçaabat eski ismiyle Polathane, Trabzon ilinin bir ilçesi olup, Vakfıkebir ve Çarşıbaşı'nın doğusunda, Trabzon'un 13 km. batısında, Düzköy ve Maçka'nın kuzeyinde yer almaktadır. Trabzon ilinin nüfusu ile en büyük ilçesi olan Akçaabat, köftesiyle ve horonuyla meşhurdur. İlçede 90'lı yılların sonuna kadar tütün oldukça önemli bir yere sahipti. Yöre halkı tarafından Akçaabat, il içinde il olarak görülür. Akçaabat'ın futbol takımı (Akçaabat Sebatspor) Türkiye Cumhuriyeti ile yaşıt olup, Türk futbolunda 1. Lig'e çıkan ilk ilçe takımıdır.
Etimoloji
Kentin bilinen en eski adı "Platana" olup Yunanca "çınar ağacı" anlamına gelmektedir. 19. yüzyılda bu adın deforme edilmesiyle Pulatane, Pulathane adları oluşturulmuştur. Bıjışkyan (1817) seyahatnamesinde kentin adı hakkında şu açıklamayı yapmıştır: "Platana, altı mil uzakta Yoros koyunun içinde bir kasabadır. Platana çınar ağacı demektir, çünkü eskiden bura halkı aynı ağaca tapardı. Bununla beraber, bazıları Polathane yani "demir fabrikası" olarak zikrederler”.[4] Kentin adının ticaretin gelişmesi ve paranın bolluğundan dolayı, beyaz evlerinden dolayı veya eski Türkçede "batıdaki şehir" anlamına geldiği de iddia edilmiştir. Herhangi bir kaynağa dayanmayan bu varsayımın, Platana adı için değil Akçaabat için ileri sürülmüş olduğu anlaşılmaktadır. Oysa Akçaabat eskiden ilçe merkezinin adı değildi. 1904 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'nde de ilçe merkezinin "Platana" olduğu ve Yunanca "çınar" anlamına geldiği belirtilmiştir.
Tarihçe Türkler ilçeye 12. yüzyıldan itibaren Selçuklu döneminde Türkmen beylerinin bölgeyi fethetmesiyle yerleşmeye başlamışlardır. Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında fethedilen Akçaabat’ta Roma, Bizans, Trabzon İmparatorluğu ve Osmanlı dönemine ait tarihi yapıt ve izlere rastlamak mümkündür. Akçaabat, 1867'de Trabzon vilayeti kulunca, kaza olarak bu vilayetin merkez sancağına bağlandı. 1896 tarihli vilayet salnamesine göre Akçaabat kazasının nüfusu 46.073 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun yüzde 9'u (4.161 kişi) Rum, yüzde 6,9'u (3.175 kişi) Ermenilerden oluşuyordu. Bu tarihte ilçe merkezine Polathane deniyordu ve bu ad Yunanca Platana'dan değişime uğramıştı.[6] Akçaabat‘ın, Osmanlı donemine ait kaynaklarda şehir merkezi “Pulathane”, ilçe geneli ise “Akçeabâd”Akçaabat Haber olarak geçmektedir. Cumhuriyet döneminde büyük bölümü Yunanca olan Akçaabat köy adları[7] da değiştirilerek yerlerine Türkçe isimler konulmuştur. Kronolojik sıralama ile Akçaabat için önemli olayları şu şekilde sıralamak mümkündür;
MÖ 700: Akçaabat, Kolhis ülkesinde Miletos ticaret kolonilerinin bir uzantısıdır. MÖ 2. yy : Akçaabat Pontus Krallığı’nın eline geçer. 1214 : Akçaabat Trabzon İmparatorluğu'nun eline geçer. 1461 : Akçaabat Trabzon ile birlikte Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı Devleti’nin topraklarına katıldı. 1797 : Akçaabat'ta büyük bir veba salgını meydana geldi. 1810 : Akçaabat tarihi açısından Osmanlı döneminin en önemli olayı Sargana Savunmasıdır. 1880 : Akçaabat Belediyesi kuruldu 1884 : Akçaabat, Teşkilat Nizamnamesi gereği ilçe kimliğini kazandı. 1893 : Akçaabat'ta kolera salgını meydana geldi. 20 Nisan 1916 : I. Dünya Savaşı sırasında Çarlık Rusya’sı Akçaabat'ı işgal etmiştir. 17 Şubat 1918 : Düşman işgalinden kurtulan Akçaabat, Cumhuriyet Döneminde kültür, sanat, eğitim, ticaret gibi alanlarda hızla gelişen bir ilçe durumuna gelmiştir. 1923 : Kentin Hristiyan Rum ahalisi mübadele ile Yunanistan'a gönderilmiştir.20 Haziran 1990 : Büyük bir sel felaketi meydana gelmiştir. Şehrin tarihinde 1810 yılı Ramazan ayı ayrı bir yer tutar. Bu tarihte Rus donanması Sargana mevkiine çıkarma yapmak istemiştir. Akçaabat halkı 48’i kadın olmak üzere 969 kayıp vererek yurdu savunmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında 20 Nisan 1916 tarihinde Çarlık Rusya’sı Akçaabat’ı işgal etmiş; ancak bu işgal de uzun sürmemiş ve 17 Şubat 1918'de Akçaabat işgalden kurtulmuştur. Bir rivayete göre bu savunmada kahramanca başarı gösteren Salih Ağa isimli bir terzi, dönemin Osmanlı sultanı tarafından kendisine bir yerleşim yeri verilerek (şu anki Akçaköy) ödüllendirilmiştir. Bu savunmada rol alan değişik ailelere de değişik yerlerde istihkam hakkı verilmiştir. Akçaabat Haberleri akcatv.com'da.
Kültür
Trabzon yöresine özgü tüm ögeleri bünyesinde barındıran Akçaabat kendine has gelenekleri şunlardır. Kemençe, Davul-Zurna ve Bağlama geleneksel çalgılardandır.
Kalandar Hıdrellez Mart Dokuzu Alaturbi Mayıs Yedisi Abrul Beşi Orak YedisiOsmanlı ülkesine sığınan Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin mezarı burada bulunmaktadır.
EkonomiBalıkçılık, fındık, zeytincilik, tütüncülük, yayla turizmi ve hayvancılık ilçenin başlıca gelir kaynağıdır.
Vikipedi, özgür ansiklopedi
AkçaabatTürkiye'de yeri
Trabzon ili haritası Ülke Türkiye İl Trabzon Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi İdare • Kaymakam Ramazan Kurtyemez • Belediye başkanı Osman Nuri Ekim Yüzölçümü • Toplam 385 km² (148 mil²) Rakım 10 m (30 ft) Nüfus
(2018)
• Toplam 123,552 • Kır - • Şehir 127.331 Zaman dilimi UTC+03.00 (TSİ) Posta kodu 61300 İl alan kodu 0462 İl plaka kodu 61Resmî site Akçaabat Belediyesi
Akçaabat Kaymakamlığı
Akçaabat eski ismiyle Polathane, Trabzon ilinin bir ilçesi olup, Vakfıkebir ve Çarşıbaşı'nın doğusunda, Trabzon'un 13 km. batısında, Düzköy ve Maçka'nın kuzeyinde yer almaktadır. Trabzon ilinin nüfusu ile en büyük ilçesi olan Akçaabat, köftesiyle ve horonuyla meşhurdur. İlçede 90'lı yılların sonuna kadar tütün oldukça önemli bir yere sahipti. Yöre halkı tarafından Akçaabat, il içinde il olarak görülür. Akçaabat'ın futbol takımı (Akçaabat Sebatspor) Türkiye Cumhuriyeti ile yaşıt olup, Türk futbolunda 1. Lig'e çıkan ilk ilçe takımıdır.
Kentin bilinen en eski adı "Platana" olup Yunanca "çınar ağacı" anlamına gelmektedir. 19. yüzyılda bu adın deforme edilmesiyle Pulatane, Pulathane adları oluşturulmuştur. Bıjışkyan (1817) seyahatnamesinde kentin adı hakkında şu açıklamayı yapmıştır: "Platana, altı mil uzakta Yoroz koyunun içinde bir kasabadır. Platana çınar ağacı demektir, çünkü eskiden bura halkı aynı ağaca tapardı. Bununla beraber, bazıları Polathane yani "demir fabrikası" olarak zikrederler”. Kentin adının ticaretin gelişmesi ve paranın bolluğundan dolayı, beyaz evlerinden dolayı veya eski Türkçede "batıdaki şehir" anlamına geldiği de iddia edilmiştir. Herhangi bir kaynağa dayanmayan bu varsayımın, Platana adı için değil Akçaabat için ileri sürülmüş olduğu anlaşılmaktadır. Oysa Akçaabat eskiden ilçe merkezinin adı değildi. 1904 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'nde de ilçe merkezinin "Platana" olduğu ve Yunanca "çınar" anlamına geldiği belirtilmiştir.
TarihçeAkçaabat'tan bir görünüm (1967)
Akçaabat'tan bir görünüm (1976)
Türkler ilçeye 12. yüzyıldan itibaren Selçuklu döneminde Türkmen beylerinin bölgeyi fethetmesiyle yerleşmeye başlamışlardır. Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında fethedilen Akçaabat’ta Roma, Bizans, Trabzon İmparatorluğu ve Osmanlı dönemine ait tarihi yapıt ve izlere rastlamak mümkündür.
Akçaabat, 1867'de Trabzon vilayeti kulunca, kaza olarak bu vilayetin merkez sancağına bağlandı. 1896 tarihli vilayet salnamesine göre Akçaabat kazasının nüfusu 46.073 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun yüzde 9'u (4.161 kişi) Rum, yüzde 6,9'u (3.175 kişi) Ermenilerden oluşuyordu. Bu tarihte ilçe merkezine Polathane deniyordu ve bu ad Yunanca Platana'dan değişime uğramıştı.
Akçaabat‘ın, Osmanlı dönemine ait kaynaklarda şehir merkezi “Pulathane”, ilçe geneli ise “Akçeabâd” olarak geçmektedir. Cumhuriyet döneminde büyük bölümü Yunanca olan Akçaabat köy adlarıda değiştirilerek yerlerine Türkçe isimler konulmuştur. Kronolojik sıralama ile Akçaabat için önemli olayları şu şekilde sıralamak mümkündür;
MÖ 700: Akçaabat, Kolhis ülkesinde Miletos ticaret kolonilerinin bir uzantısıdır. MÖ 2. yy : Akçaabat Pontus Krallığı’nın eline geçer. 1214 : Akçaabat Trabzon İmparatorluğu'nun eline geçer. 1461 : Akçaabat Trabzon ile birlikte Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı Devleti’nin topraklarına katıldı. 1797 : Akçaabat'ta büyük bir veba salgını meydana geldi. 1810 : Akçaabat tarihi açısından Osmanlı döneminin en önemli olayı Sargana Savunmasıdır. 1880 : Akçaabat Belediyesi kuruldu 1884 : Akçaabat, Teşkilat Nizamnamesi gereği ilçe kimliğini kazandı. 1893 : Akçaabat'ta kolera salgını meydana geldi. 20 Nisan 1916 : I. Dünya Savaşı sırasında Çarlık Rusya’sı Akçaabat'ı işgal etmiştir. 17 Şubat 1918 : Düşman işgalinden kurtulan Akçaabat, Cumhuriyet Döneminde kültür, sanat, eğitim, ticaret gibi alanlarda hızla gelişen bir ilçe durumuna gelmiştir. 1923 : Kentin Hristiyan Rum ahalisi mübadele ile Yunanistan'a gönderilmiştir. 20 Haziran 1990 : Büyük bir sel felaketi meydana gelmiştir.Akçaabat köftesi
Trabzon yöresine özgü tüm ögeleri bünyesinde barındıran Akçaabat kendine has gelenekleri şunlardır. Kemençe, Davul-Zurna ve Bağlama geleneksel çalgılardandır.
Kalandar Hıdrellez Mart Dokuzu Alaturbi Mayıs Yedisi Abrul Beşi Orak YedisiOsmanlı ülkesine sığınan Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin mezarı burada bulunmaktadır.
Akçaabatın Mahalleleri Acısu Adacık Ağaçlı Akçakale Akçaköy Akdamar Akören Akpınar Alsancak Ambarcık Arpacılı Aydınköy Bozdoğan Cevizli Cevizlik Çamlıca Çamlıdere Çınarlık Çiçeklidüz Çilekli Çolaklı Çukurca Darıca Demirci Demirkapı Demirtaş Derecik Doğanköy Dörtyol Dürbinar Esentepe Eskiköy Fındıklı Fıstıklı Gümüşlü Helvacı Işıklar Kaleönü Karaçayır Karpınar Kavaklı Kayalar Kemaliye Kirazlık Koçlu Kuruçam Maden Mersin Meşeli Meydankaya Nefsipulathane Orta Ortaalan Ortaköy Osmanbaba Özakdamar Özdemirci Salacık Sarıca Sarıtaş Sertkaya Söğütlü Şinik Tatlısu Tütüncüler Uçarsu Yaylacık Yeniköy Yenimahalle Yeşiltepe Yeşilyurt Yıldızlı Zaferli EkonomiBalıkçılık, fındık, zeytincilik, tütüncülük, turizm ve hayvancılık ilçenin başlıca gelir kaynağıdır.
Nüfus Yıl Toplam Şehir Kır 1935[8] 53.758 4.077 49.681 1940[9] 58.532 4.363 54.169 1945[10] 61.183 4.414 56.769 1950[11] 66.328 5.124 61.204 1955[12] 65.291 5.637 59.654 1960[13] 75.413 6.667 68.746 1965[14] 83.361 7.600 75.761 1970[15] 93.474 9.499 83.975 1975[16] 98.987 10.756 88.231 1980[17] 102.876 13.384 89.492 1985[18] 109.947 16.172 93.775 1990[19] 99.826 25.285 74.541 2000[20] 120.693 39.102 81.591 2007[21] 106.475 36.289 70.186 2008[22] 108.151 35.868 72.283 2009[23] 110.623 37.500 73.123 2010[24] 110.957 38.681 72.276 2011[25] 112.727 40.277 72.450 2012[26] 113.117 40.589 72.528 2013[27] 113.917 113.917 veri yok 2014[28] 115.939 115.939 veri yok 2015[29] 116.744 116.744 veri yok 2016[29] 119.463 119.463 Veri yok 2017[29] 121.535 121.535 veri yok 2018[29] 123.552 123.552 veri yok 2019[29] 125.848 125.848 veri yok 2020[29] 127.331 127.331 veri yokNot 1: 1990 yılında Düzköy ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Not 2: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Kaynakça ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2020. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2020. ^ "Trabzon Akçaabat". 17 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2008. ^ "Akççabat, Bıjışkyan". 17 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2008. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 22. cilt, s.185. ISBN 9789157871117. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 16. cilt, s.383-385. ISBN 9789157871117. ^ "Trabzon eski (Rumca) ve yeni (Türkçe) köy adları listesi". 11 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2008. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibariyle nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. ^ a b c d e f "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. "Akçaabat Nüfusu - Trabzon". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. "Trabzon Akçaabat Nüfusu". nufusune.com.Şehrin tarihinde 1810 yılı Ramazan ayı ayrı bir yer tutar. Bu tarihte Rus donanması Sargana mevkiine çıkarma yapmak istemiştir. Akçaabat halkı 48’i kadın olmak üzere 969 kayıp vererek yurdu savunmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında 20 Nisan 1916 tarihinde Çarlık Rusya’sı Akçaabat’ı işgal etmiş; ancak bu işgal de uzun sürmemiş ve 17 Şubat 1918'de Akçaabat işgalden kurtulmuştur. Bir rivayete göre bu savunmada kahramanca başarı gösteren Salih Ağa isimli bir terzi, dönemin Osmanlı sultanı tarafından kendisine bir yerleşim yeri verilerek (şu anki Akçaköy) ödüllendirilmiştir. Bu savunmada rol alan değişik ailelere de değişik yerlerde istihkam hakkı verilmiştir.
KültürHoron, Akçaabat'ın geleneksel oyunlarındandır.